Roland van Vliet, filosofie van het ik

In december 2006 kwam Roland van Vliet letterlijk mijn woonkamer en zo ook mijn leven binnengewandeld. De filosoof werd onze huisvriend...

Vlak voor het noodlot toesloeg stuurde hij ons een exemplaar van zijn laatste boek, waarvan al gauw duidelijk werd dat het de uitwerking was van zijn levenswerk, zijn boodschap voor de mensheid. Mijn pen dwong me ertoe het te recenseren. Dankzij Michel Gastkemper kreeg ik er ook een forum voor in het antroposofisch tijdschrift Motief.

Filosofie van het ik, Roland van Vliet 

Op 18 mei overleed Roland van Vliet (1960-2016), filosoof, antroposoof en levenskunstenaar. Dat hij een groot denker was bewees hij in "Filosofie van het IK", zijn laatste boek.

De grote betrachting van Roland van Vliet was steeds dat de mens zou los komen van beperkende factoren zonder deze daarom te elimineren. Hij promoveerde in 2013 aan de Vrije Universiteit van Amsterdam op het Manicheïsme, dat hij als het christendom van de liefde beschouwde. Zijn voornaamste stelling was dat wanneer we nu eens alle mensen los zouden zien van de godsdienst waarin ze geloven, we de mensheid zelf zouden leren kennen en we ieder individu afzonderlijk zouden weten te waarderen. Het zou alle mensen verenigen onder een geloof van liefde zonder het beperkend keurslijf van godsdienst.

Deze doelstelling komt perfect tot uiting in zijn laatste boek. Potentiële lezers mogen zich echter niet laten afschrikken door de achterflap, of tussentitels, waar nogal veel filosofisch vakjargon in voorkomt. Wanneer men het boek begint te lezen, lijkt het alsof van Vliet zelf aan het vertellen is op zijn eigen bezielende en toch rustgevende manier. Hij begint zijn betoog onmiddellijk door van iets slecht iets goed te maken. Zo ziet hij de zondeval eigenlijk als een oorzaak waardoor de mens zichzelf ontdekte. Adam en Eva kwamen los van God en ontdekten elkaar fysiek.

Het boek mag tevens als het testament van zijn leven(swerk) worden beschouwd en sluit op verrassend mooie manier aan bij Rudolf Steiners visie. Dit op drieledige wijze. Ten eerste is het boek leesbaar zowel door academici als door autodidacten binnen de geesteswetenschappen, éénieder krijgt de kans zichzelf te ontplooien. Ten tweede verenigt van Vliet haast op Steineriaanse wijze mensen van alle geloof, en jawel, zelfs mensen zonder geloof. Daar waar men dankzij de antroposofie, - en hierbij verwijs ik naar het boek ’Theosofie’  van Rudolf Steiner-  het mooie nog mooier kan leren vinden doordat men zijn eigen geest leert begrijpen, men dankzij de filosofie van van Vliet kan leren hoe men zijn IK los kan zien van de wereld en pure liefde kan ontdekken door middel van de tot stand gekomen vrijheid. Want liefde is de hoogste kunst van het handelen  volgens Roland van Vliet. Ten derde bewijst zijn boek de visie van Steiner dat men enkel maar wanneer men los komt van zijn driften, dat wanneer antipathie volledig wordt verdreven door sympathie, men een vrij mens kan zijn. Dit trekt onmiddellijk weer de lijn door naar het boeddhisme en bewijst dat zijn boodschap eerder een levensbeschouwing is dan een godsdienst.

De antroposoof is zeer duidelijk over de bedreigingen van het vrije denken en ziet deze in de reflectie van de mens over het verleden. Wanneer men terugkijkt naar het verleden, herinnert men zich het vaakst de materiële en genotsmatige deugden. Dit staat een vrij denken over de toekomst in de weg doordat men net een verlangen naar al deze dingen zal blijven opbouwen. Men baseert zich hierdoor  op puur empirische ervaringen, waardoor enkel nog het ego dreigt te prevaleren. Loskomen van het empirisch-materiële begeleidt de mens naar een vrije toekomst.

Roland van Vliet was niet enkel een begenadigd spreker. Al wat hij zei was ook wetenschappelijk zeer onderbouwd. Het boek is voorzien van een nauwkeurig eindnotenapparaat. Dat er voor eindnoten in plaats van voor voetnoten werd gekozen geeft het boek lucht en schept vertrouwen naar niet-academische lezers toe. 

Het werk is baanbrekend in die zin dat het in tijden waar mensen op zoek zijn naar oplossingen om zichzelf te ontdekken, het bevrijdend kan werken omdat het de mens in staat stelt om op een verantwoorde en onderbouwde manier aan zelfreflectie te doen.

Roland van Vliet was een groot mens die een belangrijke boodschap bracht. De mensheid zal hem missen, in alle vrijheid.

Veerle Deknopper

Filosofie van het ik, Roland van Vliet, (128 blz.) ASPeditions.Be, ISBN 978 90 5718 465 9, (21,95€)